KİTAP KAPAĞININ SATIN ALMA DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Kitap kapaklarının satın almaya bir etkisi var mı?

Yok mu?

Varsa ne kadar var?

Yoksa, bu ne kadar şekilci bir başlık?  ‘’Don't judge a book by its cover’’ mı ?!

 ✿ ❀✿ ❀✿ ❀✿ ❀

Mevzu biraz derin :) Konuyu araştırmalarla, anketlerle, alıntılarla ve tabii ki katılacağınız veya katılmayacağınız düşüncelerimle derinleştirdim :)

Biraz uzun bir yazı olacak. Onun için okurken dinlemek isterseniz, yazarken dinlediğim birkaç parçayı ekleyeceğim buraya.

Otobandan önceki son çıkış olduğuna dair yasal uyarımı yapıyorum :D Yol boyunca zorunu hâller dışında durmak ve duraklamak yasaktır. Devam edeceksek sevgili okur lütfen kemerleri bağlayın :)

 

    
(ortadaki enstrümantal bir şeyler okurken sözlü parçalar dinleyemiyorsanız diye >.- )

Her şey bulutsuz masmavi bir günde, rüzgârın hafif hafif estiği, uzun boylu çimenlerin esintinin etkisiyle bir sağa bir sola usulca sallanıp tatlı hışırtılar çıkarttığı zaman- başlamadı tabii ki de. Bilgisayarımın başında oturuyor ve alacağım bir kitap için yayınevi seçmeye çalışıyordum, işte o zaman başladı. Zaten başlığında ‘’satın alma’’ geçen bir yazının yeşil kırlardan başlaması pek olası da değildi.

Hangisiydi şimdi hatırlayamıyorum ama klasik olan bir kitabı almaya karar vermiştim. İş Bankası Kültür Yayınları ve Can Yayınları’nı bilirsiniz iki yayınevinden de harika klasik kitaplar çıkıyor. Aynı kitabın iki yayınevinden de çevirisini kimin yaptığını araştırırken Can Yayınları’nın o klasik kapak tasarımını Bim poşetine benzetmiş olan bir yorum okudum.

Bir ufak güldürmedi desem yalan olur :D 

Beyaz arka plan.

Kırmızı logo.

Bir benzerlik söz konusu  > .<

Bu duruma önce güldüm sonra düşündüm.

Bu sefer satın alma kararı verirken kitabın kapağı (veya yorumu yapan arkadaşın düşüncesi) beni etkilememişti ama normalde de etkilenmiyor muyum diye sorgulamama yol açtı.

Kitap alacağım zaman genelde elimde yapılmış bir araştırmam olur ki bu araştırmada kapağın yeri olmaz, gider kitabı alırım. Belirli bir kitapla kitapçıya girmemişsem şöyle bir etrafa bakınırım, bildiğim yazarların olduğu rafların önünde daha çok takılır ve içeriğine, çevirisine, fiyatına göre kitabı alıp almayacağıma karar veririm.

Genel olarak bakınca kitabın kapağı beni çok etkilemiyormuş gibi görünüyor değil mi? Evet, geneline bakarsak öyle. Ama dikkat ettiyseniz girince etrafa şöyle bir bakınırım demişim. Hıh, işte kitap kapaklarının güzelliğini burada sahneye alıyoruz :)

Şöyle bir baktıktan sonra dikkatimi çeken bir şey görmezsem eğer bildiğim yazarların mahalline takılmaya gidiyorum :D O şöyle bir bakılan, saniyelerle ölçülen zaman dilimi de tüketicinin dikkatinin çekilmesi gereken kısım oluyor.  Tüketici dedim çünkü kitapları bile tükettiğimiz bir yüzyıldayız…

‘’Günlük yaşantıda kitap özel bir ürün şekli olup, kitap okuma ise tüketim faaliyetlerinin özel bir türüdür.’’  (Makale başlangıçları bile genelde bu şekilde.)

Örnek verecek olursam Alain de Botton’un ‘’Mutluluğun Mimarisi’’ adlı kitabını böyle almıştım. Yazarla tanışmam da bu şekilde olmuş oldu.  

 

Diyeceksiniz ki ‘’E, bu kitabın kapağı gri? Nesi dikkatini çekti?’’. Ya ama okuyucusuu tatlı bir sempatikliği yok mu? İçi falan da hep mimari örnek fotoğraflarla dolu. Okusanız siz de seversiniiiz.

Burada kitabın kapağını gördüm, hoşuma gitti, içeriğine göz atıp birkaç sayfa okudum ve süreç kapaktan başlayıp benim kitabı satın almamla bitti. Kabul, sırf kapağı için almadım ama kitapla tanışmamdaki etken kapağıydı.

 

Kitabı sırf kapağı yüzünden aldığım olmadıysa bile kapağı yüzünden uzak durduğum birçok kitap olduğunu söyleyebilirim. İçeriğini beğendiğim zaman kapağın hiçbir önemi olmaz ama içeriklerini bilmiyorken kapaklarının beni ittiği kitaplar var. Örnek Şekil 1.a yukarıda verdiğim üzere konusunu öğrenmemiş olmasaydım elimi sürmeyeceğim bir kitap.

‘’Ben buradayım!’’ diye bağıran kitap kapaklarını sevmiyorum ben. ‘’Ben de bir kitabım, bana da bakabilirsin ‘’ dese daha makbul :) Körlük’ün o fosforlu bile olmayan tuhaf sarı rengini gördüğüm yerden topuklayarak uzaklaşıyordum önceden :D

 

Özetle estetik bir zevkle hazırlanmış iyi kapakları seviyorum. İyi bir kapak kitabı almamı tek başına sağlamaz ama merak etmemi sağlar. Raftan seçilecek kitap odur :) Kapak dikkatimi çeker, tanıtımı ve birkaç sayfası beni bağlamazsa raftaki yerine geri döner. Tam tersi olay bir kötü kapak vakasıysa kitap hakkında iyi bir şeyler duymuşsam kötü bir kapak kitabı almamı engellemez ama hiç duymadığım bir kitapsa beni, ona bakmaktan alıkoyar. Sonuçta kitap kapağının beni majör olarak etkilemediğini rahatlıkla söyleyebilirim.

 

Bendeki durumlar böyle. Peki genel olarak insanlarda nasıl? Bir site 616 kişinin katıldığı (çoğunlukla Amerika ve Birleşik Krallık’tan katılımcılar) bir anket düzenlemiş. Sorular ve gelen cevaplar şu şekilde:

• ‘’Kapaklar sizin için önemli midir?’’ sorusuna %79’luk bir evet cevabı gelmiş. Evet kitabın kapağı karar vermede etkilidir. (Bu kadar fazla olmasını beklemiyordum. Ama bunu anlayabilirim. Satın alacağımız bir şeyin estetik olarak göze güzel gelmesini bekleyebiliriz.)

• ‘’Yüzde ölçeğinde kitap satın alma kararınızda kapaklar ne kadar büyük bir rol oynuyor?’’ sorusuna %48 ana rol, %41 küçük bir rol demişler ve önemsiz bir rol diyenler sadece %5’lik bir dilimi oluşturmuş. ( Bu sefer gerçekten ben şok 0.0 Kitap gerçekten ama gerçekten tüketim ürünü sanırım.)

• Peki diye sormuşlar ‘’Okumak istediğiniz bir kitap var ama bu kitabın kapağı gerçekten korkunç, yine de alır mısınız?’’ Çoğunluk burada evet dese bile katılımcıların yaklaşık beşte biri hayır kütüphaneden ya da arkadaşımdan ödünç alırım demiş. Kötü bir kapağın caydırıcılığı da azımsanmayacak bir oranda.

(Bu araştırmanın tamamının bağlantısını yazının sonuna koyuyor olacağım.)

 

Ayrıca Sivas Cumhuriyet Üniversitesi’nde yapılan bir araştırmada da hem “Kapak Tasarımı” hem de ‘’Biçimsel Özellikler’’ ile “Satın Alma Tercihi” arasında pozitif yönde ve orta düzeyde anlamlı bir ilişki olduğu ortaya konmuş. Yaklaşık %36 oranında kapak tasarımı, %14 oranında da biçimsel özellikler satın alma tercihini açıklıyormuş. Biçimsel özellikler derken kitabın boyutu, sayfa sayısı,  sayfasının yapısı, kullanılan renkler gibi özellikler kast ediliyor.  Ve daha da ayrıca ‘’biçimsel özellikler’’ faktörünün cinsiyete göre anlamlı bir farklılık arz ettiğini de söylüyor bu çalışma :) Kadınlar kitap satın alma tercihini gösterirken biçimsel özelliklere erkeklerden daha çok önem veriyorlarmış.

Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi'nin 2017'de yayınlanan sayısında ''Kitapların Kapak Tasarımlarındaki Mesajlarda Kullanılan Propaganda Teknikleri'' başlıklı bir makale var. Kitapyurdu Yayıncılık ve İletişim A.ş. tarafından yayınlanan 2016 yılı çok satanlar listesindeki ilk yüz kitabın ön ve arka kapağı incelenerek yapılmış bir çalışma. 

Bu yüz kitap: Kürk Mantolu Madonna, Şeker Portakalı, 1984, Kırmızı Saçlı Kadın, Küçük Prens, İçimizdeki Şeytan, Bilinmeyen Bir Kadının Mektubu, Hayvan Çiftliği, Simyacı, Bülbülü Öldürmek, Kuyucaklı Yusuf, Otomatik Portakal, Sol Ayağım, Martı Jonathan Livingston... gibi hepimizin okuyup duyduğu kitapları içeriyor. 

Yapılan araştırmada 100 kitaptan 72'sinde propaganda tekniğine başvurulduğu, 28'inde herhangi bir propaganda tekniği kullanılmadığı görülmüş. 72 kitapta toplam 108 propaganda tekniğine kullanıldığı, bazı kitaplarda birden fazla propaganda tekniğine yer verildiği ortaya konmuş. 

Bir otoriteye referans : Örneğin kitabın Nobel Ödüllü ya da Uluslararası Bestseller'den olduğunun kapağa yazılması. Yetkinliği kabul görmüş bir otoriteyi kaynak göstererek farklı kesimlerden okuyucuların dikkati çekilir.

''Kalabalığa Katıl'' tekniğinin kullanılması : Kitap basım sayısı veya basım fazlalığının yazılarak vurgulanır. Okuyucu kitabın çok fazla insan tarafından tercih edildiğini düşünüp bundan etkilenir.

(Bu tekniklerden sadece ikisi, makaleden bunları ve diğer teknikleri daha detaylı olarak okuyabilirsiniz.) 

Yukarıdaki makaleyi okuyunca daha iyi anlıyorum ki ne kadar kapaktan etkilenmiyorum desem boş. Bilinçli olarak etkilenmiyorum desem bile bilinçaltım o ufak mesajları farkında olmadan alıyor.  -Allah korusun- etkilenmemek için görmemem falan gerek. 

Kapağı yüzünden kaçtığım Körlük'ü bile yine kapağında yazan 1998 Nobel Edebiyat Ödülü'nden merak edip araştırıp almıştım. 

Allah'ım nereden başladım nerede bitiriyorum yazıyı? 

Ben biraz daha bu çılgın ekonomi-pazarlama çarkının içinde dönmeye gidiyorum izninizle. Yazının sonunda size üç beş soruluk bir anket yapacaktım ama mecalim kalmadı. Ne düşündüğünüzü yazmak isterseniz okurum ama :)

KAYNAKÇA :

1. https://www.thebooksmugglers.com/2010/04/cover-matters-the-survey-results.html  
2. https://www.researchgate.net/publication/328382026_KAPAK_TASARIMI_VE_BICIMSEL_OZELLIKLERIN_KITAP_SATINALMA_TERCIHI_UZERINDEKI_ETKISININ_INCELENMESI
3. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/351118