MARTIN EDEN – JACK LONDON KİTAP YORUMU :

 Martin Eden’i; kitabın kendi sürükleyiciliğinden mi yoksa yoğun bir dönemden çıkınca kendimi aç gibi okumaya vermemden mi kaynaklandığını bilmediğim bir hızla, üç gün içinde bitirdim.

İnce sayılabilecek bir kitap değil, beş yüz yirmi sayfa. Ama son kırk sayfası okur için çevirmen tarafından eklenen notlardan oluşuyor. Ki bu notlar kısmı sayesinde Martin Eden’i daha iyi anlamış, Jack London’ı biraz daha tanımış oluyoruz. 

( Hele benim gibi Jack London’dan ilk kitabınızı okuyorsanız notlar kısmı daha da ufuk açıcı oluyor. )

Öncelikle, ben bu kitabın derinliklerine inebilecek yeterli birikime sahip bir okur değilim. Kitap, alt metni olan bir kitap. Çok fazla yazar, şair, fikir ve görüş içeriyor. Tabii ki anlamadan okuyup geçilebilir ve hikâyenin bütünlüğü de bozulmaz ama kitabın içini dolduran fikirler olmadan Martin Eden ve Jack London ne kadar okunmuş olunabilir? Ne kadar anlaşılabilir?  İşte özellikle bu nedenle, sona eklenen notlar kitabı okurken benim için ‘’koltuk değneği’’ işlevi gördüler, koşamasam da yürüyebilmemi sağladılar.

Özetle söyleyebilirim ki notlar kısmı, sadece okumayı değil anlamayı da iyileştiriyor. Kitabın çevirmeni Levent Cinemre’ye bunun için büyük bir teşekkür etmek gerek.

‘’   Hikâyenin akışının ve seyrinin altındaysa yüzeysel okurun asla fark edemeyeceği, ama bir yandan da bu tür okurun bile ilgisini ve keyfini asla kaçırmayacak başka bir şey olacaktı.   ‘’

Kitapta bu satırları okuduğum zaman Martin Eden -dolaylı olarak da Jack London-, benden bahsediyormuş gibi hissettim. Hatta itiraf edeyim, laf yemiş gibi hissettim  :')  Çünkü kitap boyunca ‘’ilgisi ve keyfi kaçmamış yüzeysel bir okur''dum. 

KİTABIN KONUSU :

Martin Eden gemilerde çalışan yirmili yaşlarının başında genç bir çocuktur. Kitap, Martin Eden'in Bay Morse'u kavgadan kurtarması ve onun da Eden'e teşekkür edebilmek için Eden'i evine davet etmesiyle başlar.  Martin Eden; Bay Morse'un güzel evinde, lüks mobilyalarının arasında ne yapacağını, elini kolunu nereye koyacağını bilemez.  Ama oradayken bir yanı rahatsız hissetse de diğer yanı büyülenmiştir. Orada tanıştığı iki şey onu büyüler: Kitaplar ve Ruth Morse.

Ruth, onu eve davet eden Arthur Morse'un kız kardeşidir. Hem kızın hem evin aristokrat havası Eden'i kendine hayran bırakır. Onlar gibi bilge ve kültürlü olabilmek için elinden ne gelirse yapmaya karar verir. Kütüphanelere gider, okur, Ruth'tan yardım alır ve... yazar.

Ama yaşamak için para kazanmak da zorundadır. Eden'in hayatını, deniz ve karada olduğu sürede de kütüphane ile Ruth'ların evi doldurur. İşçi sınıfından, kaba saba ve eğitimsiz Martin Eden; sevdiği kadının sosyal statüsüne ulaşıp onunla beraber mutlu olabilecek midir? Peki ya o sosyal statü? O statüde olanlar gerçekten Eden'in hayal ettiği gibi bilge, aydın ve kültürlü müdür?

Görüntüde hacimli bir konu özeti oldu ama  içerik olarak rahatlıkla okunabilir :) Sadece kitabın giriş kısmı ve kitap hakkında genel bir fikir verecek şekilde bir özet olsun diye çalıştım. 

İlk sayfaların ardından geride bırakılabilecek bir özet...

🚢

KİTABIN ARTILARI :

- Yazmakla ilgili çok güzel satırları, sayfalar dolusu paragrafları bulunan bir kitap olması: Bu yüzden yazmakla ,ucundan kıyısından bile olsa, ilgilenen herkesin ilgisini çekecek, çokça altını çizdirecek bir kitap olduğunu düşünüyorum. 

'' Dünyanın muhteşem güzelliğinden azap çekiyor, Ruth’un da burada olup bu güzelliği kendisiyle paylaşmasını istiyordu. Güney Denizi’nin güzelliğinden ona küçük küçük parçalar sunması gerektiğini düşündü… Sonra büyük bir ihtişamla o büyük fikir aklına geldi. Yazacaktı. Gördüğünü dünyaya gösteren bir göz, duyduğunu âleme duyuran bir kulak, hissettiğini insanlara duyumsatan bir kalp olacaktı. ''

- Alt metni olan bir kitap olması : Çok fazla yazar, eser, düşünür barındırıyor kitap ve hiçbirini bilmiyor olsanız bile yeri geldikçe notlar kısmını okuyarak bunlar hakkında fikir edinebiliyorsunuz. Kitap, daha fazlasını öğrenmek için kitap bir nevi yol açmış oluyor da diyebiliriz insana.

- Yarı otobiyografik bir kitap olması : Martin Eden karakteriyle Jack London'ın hayatı arasında o kadar çok ve anlamlı paralellikler vardı ki bu, notlar kısmında o paralelliğin her farkına vardığımda geriye dönüp o kısmı farklı bir gözle okumama neden oldu.

- Editörler, makine çarkları, yayınevleri, azim ve kararlılık : İçeriği hakkında fazla bilgi vermeye girmesin diye neden artı olduğunu yazmayacak olsam da benim unutmayacağım bir artıydı bu madde.

- Hawaii'nin başkentinin Honolulu ve Zinya çiçeğinin hangi çiçek olduğunu öğretmesi : Ayrıca bir de bazı insanlar veya durumlar için tanımlama şekli öğrendim ki o da şöyle: Vasatlıkla malul :)

- Kişisel bir beğeni ama kapağı:  Ben İş Bankası’nın bu kapağını çok severek okudum. Bundan daha çok beğendiğim sadece bir kapak daha var ama onu da Martin Eden okumayanlar için ''okuma keyfini kaçırıcı olmasın'' diye beyazla yazacağım. Kitabı okuyanlar üstünü seçerek bakabilirler :) İthaki’nin yeni basımlarının kapağı. Tüm kitabı tek illustrasyonda ifade edebilmiş çizer, tebrik etmek gerek.

KİTABIN EKSİLERİ :

- Gitmezse gitmeyecek bir kitap olmasından şüphelenmem : Benim için öyle olmadı ama yine de bu yönde şüphelerim var. Aslında baya da akıcı kitap ama yine de şüphelerim var :)  

Temposu hep hızlı ama uzun süreli okumalarda aynı hızda gidiyormuş hissi uyandırabilir diye düşünüyorum. Ben anlatamadım sanırım ama sizin anladığınızı düşünmek istiyorum :'D

- Ben de mi bir problem var diye düşündürmesi : Bu kitap için ömrümün kitabı, okudum hayatım değişti diyenleri duymuştum. Ben için öyle olmadı. ''Problem varlığından değil de bilgi yokluğundan kaynaklanıyor olabilir'' diye düşünsem de sanırım tam teşekküllü halde okusaydım bile hayatımı değiştirmezdi. Gerçekten manalı kitap, yeri ayrı orası ayrı :))

KİTAPTAN ALINTILAR :

Bilgi, bana bir harita odası gibi geliyor. Kütüphaneye her gidişimde bunu düşünür, etkilenirim. Öğretmenlerin rolü, çocuklara harita odasının içinde ne olduğunu sistemli biçimde öğretmek. Öğretmen, harita odasındaki rehberdir, hepsi o. O bilgiler onların kafalarının içinde değil. İcat eden, yaratan onlar değil. Her şey o harita odasında. Öğretmenler harita odasından nasıl yararlanacaklarını bilir. Onların işi, normalde orada kaybolabilecek kişilere yol göstermektir.

Hayatın içinden büyük bir şey yakalayıp bunu hikâyesinin içine hapsetmeye çalışmıştı. Ruth’a okuduğu şu veya bu yapıdaki cümleler, noktalı virgüller falan değil, hayattan çıkardığı o büyük şeydi.

Bütün büyük şiirlerde bulunan ele avuca sığmayan o uçucu şeyi bir türlü yakalayıp şiirine hapsedemedi. Varlığını sezdiği ve peşinden koştuğu, ama tutamadığı şey, şiirin zapt edilmez ruhuydu. Sıcacık bir parlaklıktı ona göre, peşinden koşturan ama hep erişebileceği noktanın ötesinde kalan ılık bir buğuydu. 

Şu güneşin altındaki hiçbir sebep sadece türdeşlerim çoğunluk olarak onu beğeniyor veya beğenilmesi gerektiğine inanıyor diye o beğeniyi benim de taklit etmemi gerektirmez. Hoşlandığım ya da hoşlanmadığım şeylerde modayı takip edecek değilim.

 Özetle Martin Eden; 

gerek yazarının hayatına olan benzerlikleriyle, gerek hepsine katılmıyor olsam da düşünceleriyle, gerekse de tezat sonuyla benim okumayı sevdiğim bir klasik oldu.  Okursanız veya okuduysanız umarım sizin de sevdiğiniz bir okuma deneyimi olur  veya olmuştur :) Sevgilerle...